Giúp học sinh ADHD học tập tốt hơn: Chiến lược từ chuyên gia tâm lý – giáo dục
- Mai Trần
- Oct 5
- 12 min read
Trong môi trường học đường, không ít học sinh mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) phải đối mặt với khó khăn trong việc duy trì tập trung, hoàn thành bài tập hay kiểm soát hành vi. Nhiều em dễ bị hiểu lầm là “lười biếng” hoặc “thiếu kỷ luật”, trong khi nguyên nhân thực sự đến từ sự khác biệt trong hoạt động của não bộ. Khi giáo viên và phụ huynh hiểu đúng về ADHD học đường, việc hỗ trợ học sinh ADHD trở nên hiệu quả hơn – từ xây dựng môi trường học tập phù hợp, rèn kỹ năng tổ chức đến phối hợp với chuyên gia trị liệu. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện đặc điểm của học sinh ADHD và tìm ra các chiến lược hỗ trợ giúp các em phát huy tối đa tiềm năng học tập.
Hiểu về ADHD trong môi trường học đường
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ trẻ em mắc ADHD chiếm khoảng 5–7% dân số học đường toàn cầu. Tại Việt Nam, con số này được ước tính ở mức tương đương, song vẫn còn nhiều trường hợp chưa được phát hiện hoặc can thiệp sớm. Việc tăng cường nhận thức của giáo viên và phụ huynh về ADHD học đường đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ học sinh ADHD học tập và phát triển toàn diện.
ADHD là gì và biểu hiện ở học sinh như thế nào?
ADHD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) hay rối loạn tăng động giảm chú ý là một rối loạn phát triển thần kinh thường khởi phát từ thời thơ ấu và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Trong môi trường học đường, học sinh mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung, kiểm soát hành vi bốc đồng và duy trì tổ chức học tập. Các biểu hiện phổ biến bao gồm: mất tập trung khi làm bài, nói chuyện hoặc di chuyển liên tục trong lớp, quên bài tập, hay làm việc vội vàng dẫn đến sai sót.
Vì sao ADHD ảnh hưởng đến kết quả học tập?
Cơ chế của ADHD liên quan đến sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và norepinephrine, ảnh hưởng đến vùng não chịu trách nhiệm về chú ý, trí nhớ làm việc và khả năng lập kế hoạch. Điều này khiến học sinh ADHD dễ bị xao nhãng, khó hoàn thành bài tập và gặp trở ngại trong việc theo kịp tiến độ lớp học. Tuy nhiên, nếu được hướng dẫn đúng cách, các em hoàn toàn có thể học tập hiệu quả và phát huy thế mạnh của mình như khả năng sáng tạo, tư duy linh hoạt và năng lượng tích cực.
Những khó khăn của học sinh ADHD trong lớp học
ADHD không chỉ ảnh hưởng đến khả năng chú ý mà còn tác động toàn diện đến cách học sinh tiếp nhận thông tin, tổ chức công việc và tương tác với bạn bè, thầy cô. Việc hiểu rõ những khó khăn đặc thù này là bước đầu tiên để hỗ trợ học sinh ADHD hiệu quả trong môi trường học đường.
Khó tập trung trong thời gian dài
Học sinh ADHD thường dễ mất tập trung, đặc biệt trong những hoạt động ít kích thích hoặc lặp lại. Các em có thể bắt đầu làm bài rất hăng hái nhưng nhanh chóng bỏ dở hoặc chuyển sang việc khác. Tình trạng này khiến việc hoàn thành bài tập hoặc ghi nhớ bài giảng trở nên khó khăn.
Dễ bị xao nhãng và quên nhiệm vụ
Tiếng ồn, chuyển động, hoặc thậm chí một chi tiết nhỏ trong lớp cũng có thể làm học sinh ADHD xao nhãng. Các em thường quên mang sách vở, bỏ sót bài tập hoặc không nhớ hướng dẫn của giáo viên — những vấn đề phổ biến trong ADHD học đường.
Hành vi bốc đồng và khó kiểm soát cảm xúc
Một số học sinh ADHD có xu hướng hành động mà không suy nghĩ trước, như nói chen, rời chỗ hoặc phản ứng mạnh khi bị nhắc nhở. Điều này có thể gây hiểu lầm là “thiếu kỷ luật”, trong khi thực chất, các em gặp khó khăn trong việc ức chế hành vi — một đặc điểm thần kinh của ADHD.
Khó hòa nhập và dễ bị cô lập
Do khác biệt trong cách ứng xử và tập trung, trẻ ADHD dễ bị bạn bè hiểu lầm hoặc xa lánh. Nhiều em cảm thấy bị “khác biệt”, dẫn đến lo âu, tự ti và né tránh các hoạt động học tập nhóm.
Áp lực tâm lý và giảm tự tin
Khi liên tục bị phê bình hoặc so sánh, học sinh ADHD dễ phát triển tâm lý sợ sai, né tránh thử thách hoặc hình thành stress học đường kéo dài. Điều này không chỉ làm giảm động lực học mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.
Nhận biết những khó khăn này giúp giáo viên và phụ huynh chuyển từ cách nhìn “kỷ luật” sang “hỗ trợ” — một bước chuyển quan trọng trong việc đồng hành cùng học sinh ADHD để giúp các em tiến bộ và tự tin hơn trong học tập.
Vai trò của giáo viên và phụ huynh trong việc hỗ trợ học sinh ADHD
Trong quá trình học tập, học sinh ADHD cần một hệ thống hỗ trợ toàn diện từ cả giáo viên và phụ huynh. Khi hai bên phối hợp chặt chẽ, việc quản lý hành vi, phát triển kỹ năng và nâng cao kết quả học tập sẽ trở nên hiệu quả hơn.
Giáo viên – người dẫn dắt trong lớp học
Giáo viên là người quan sát trực tiếp hành vi và năng lực của học sinh ADHD mỗi ngày. Vì vậy, việc hiểu đặc điểm của ADHD học đường và điều chỉnh phương pháp giảng dạy là rất quan trọng. Một số chiến lược hiệu quả gồm:
Chia nhỏ nhiệm vụ học tập: Thay vì giao bài dài hoặc nhiều bước, nên hướng dẫn từng phần ngắn, kèm phản hồi ngay sau khi hoàn thành.
Tăng cường sự chú ý: Sử dụng trực quan sinh động (màu sắc, hình ảnh, sơ đồ) giúp học sinh ADHD dễ tiếp nhận thông tin hơn.
Duy trì kỷ luật tích cực: Tránh phê bình công khai; thay vào đó, dùng phần thưởng, lời khen để củng cố hành vi tích cực.
Tổ chức chỗ ngồi hợp lý: Sắp xếp học sinh ADHD ở vị trí ít bị phân tâm, gần giáo viên hoặc bảng.
Việc áp dụng các chiến lược giảng dạy cho học sinh ADHD không chỉ giúp giảm hành vi bốc đồng mà còn cải thiện khả năng chú ý, ghi nhớ và sự tự tin của các em.
Phụ huynh – người đồng hành tại nhà
Gia đình đóng vai trò không kém phần quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh ADHD. Phụ huynh cần hiểu rằng ADHD không phải do “thiếu ý chí” hay “lười biếng”, mà là một khác biệt về thần kinh. Một số cách giúp trẻ học tập hiệu quả hơn:
Xây dựng thói quen cố định: Thiết lập thời gian biểu rõ ràng cho học, nghỉ, chơi giúp trẻ ổn định nhịp sinh hoạt.
Ghi nhận nỗ lực, không chỉ kết quả: Khen ngợi khi trẻ tập trung, hoàn thành bài, hoặc biết kiểm soát cảm xúc tốt hơn.
Phối hợp với giáo viên: Trao đổi thường xuyên để nắm bắt tiến bộ và điều chỉnh phương pháp dạy – học nhất quán.
Khuyến khích vận động thể chất: Các hoạt động như bơi lội, bóng rổ hoặc yoga giúp trẻ ADHD giải tỏa năng lượng và tăng khả năng tập trung.
Khi phụ huynh và giáo viên cùng nhìn ADHD bằng thái độ thấu hiểu, việc học của trẻ không còn là một “cuộc chiến” mà trở thành quá trình cùng nhau tìm ra phương pháp phù hợp.
Các phương pháp hỗ trợ học sinh ADHD đạt thành tích tốt hơn
Không có một “công thức chung” cho tất cả học sinh ADHD, nhưng khi giáo viên, phụ huynh và chuyên gia cùng phối hợp, việc học của trẻ có thể được cải thiện đáng kể. Những phương pháp sau đã được chứng minh mang lại hiệu quả tích cực trong ADHD học đường.
Ứng dụng kỹ thuật giáo dục đặc thù
Học sinh ADHD tiếp thu tốt hơn khi được học bằng nhiều giác quan khác nhau – nhìn, nghe, chạm và vận động. Giáo viên có thể áp dụng phương pháp đa giác quan (multisensory learning) như:
Kết hợp hình ảnh, âm thanh, trò chơi học tập hoặc hoạt động nhóm.
Dùng đồ dùng học tập trực quan (flashcard, sơ đồ tư duy, bảng màu).
Cho phép học sinh ghi chú bằng ký hiệu hoặc hình vẽ thay vì chỉ chữ viết.
Những điều chỉnh nhỏ này giúp tăng khả năng tập trung và ghi nhớ, đồng thời giảm cảm giác nhàm chán khi học.
Chiến lược hành vi tích cực (Positive Behavior Support)
Thay vì tập trung vào lỗi sai, phương pháp này nhấn mạnh việc củng cố hành vi tốt. Giáo viên và phụ huynh có thể:
Đặt mục tiêu ngắn hạn rõ ràng, ví dụ: “Hoàn thành bài trong 15 phút mà không rời chỗ.”
Dùng phần thưởng tích cực, như sticker, lời khen hoặc quyền chọn hoạt động yêu thích.
Ghi nhận tiến bộ nhỏ, giúp trẻ thấy được sự thay đổi của bản thân mỗi ngày.
Cách tiếp cận này không chỉ giúp trẻ hợp tác hơn trong học tập, mà còn tăng cảm giác tự chủ và động lực cá nhân.
Trị liệu tâm lý – hành vi và huấn luyện kỹ năng học tập
Trị liệu hành vi nhận thức (CBT) và huấn luyện kỹ năng học tập (ADHD coaching) được xem là hai công cụ quan trọng trong hỗ trợ học sinh ADHD.
CBT: Giúp trẻ nhận diện cảm xúc, học cách đối phó với lo âu và tăng khả năng tự kiểm soát.
Huấn luyện kỹ năng học tập: Giúp trẻ rèn khả năng sắp xếp thời gian, lên kế hoạch làm bài và hoàn thành nhiệm vụ.
Cả hai phương pháp này đều hướng đến mục tiêu giúp học sinh ADHD chủ động hơn trong việc học và giảm phụ thuộc vào người lớn.
Hợp tác giữa nhà trường, phụ huynh và chuyên gia
Để học sinh ADHD đạt được tiến bộ bền vững, cần có kế hoạch giáo dục cá nhân (IEP) hoặc chương trình hỗ trợ học tập riêng biệt. Sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, phụ huynh và chuyên gia trị liệu sẽ giúp xác định mục tiêu học tập cụ thể, đồng thời điều chỉnh phương pháp dạy phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ.
Xây dựng môi trường học tập phù hợp cho học sinh ADHD
Một môi trường học tập phù hợp có thể tạo nên sự khác biệt lớn đối với học sinh mắc rối loạn tăng động giảm chú ý. Không chỉ là việc sắp xếp chỗ ngồi hay phân bổ thời gian học, mà còn là cách giáo viên và nhà trường điều chỉnh bầu không khí, nhịp độ và phản hồi để giảm căng thẳng, tăng cảm giác an toàn và tự tin cho trẻ.
Thiết kế lớp học linh hoạt và ít kích thích
Trẻ ADHD thường nhạy cảm với tiếng ồn, ánh sáng và các yếu tố gây xao nhãng. Lớp học nên được bố trí đơn giản, tránh quá nhiều màu sắc hoặc vật trang trí chuyển động. Giáo viên có thể cho học sinh ADHD ngồi gần bảng, ở khu vực yên tĩnh, giúp dễ tập trung hơn.
Nhịp học linh hoạt và có khoảng nghỉ ngắn
ADHD học đường đòi hỏi sự thích ứng về nhịp độ học tập. Thay vì các tiết học kéo dài, giáo viên có thể chia nội dung thành nhiều phần ngắn, xen kẽ thời gian vận động nhẹ hoặc nghỉ ngắn để trẻ “reset” khả năng chú ý. Những điều chỉnh nhỏ này giúp giảm mệt mỏi và duy trì sự tập trung hiệu quả hơn.
Củng cố tích cực thay vì phê bình
Trẻ ADHD phản ứng tốt hơn với khích lệ hơn là phán xét. Việc giáo viên thường xuyên ghi nhận nỗ lực, thay vì chỉ nhắc lỗi, giúp học sinh cảm thấy được công nhận và có động lực cải thiện. Đây là nền tảng quan trọng của một môi trường học đường thân thiện với ADHD.
Hỗ trợ đồng đẳng và giảm kỳ thị
Cộng đồng lớp học có vai trò lớn trong quá trình phát triển xã hội của trẻ. Giáo viên có thể khuyến khích hoạt động nhóm, nơi học sinh ADHD được hợp tác, chia sẻ và học cách làm việc cùng người khác. Đồng thời, việc giáo dục học sinh khác về sự đa dạng thần kinh (neurodiversity) giúp giảm định kiến, xây dựng văn hóa thấu hiểu và bao dung trong trường học.
Giải pháp chuyên sâu từ chuyên gia
Bên cạnh sự hỗ trợ từ gia đình và nhà trường, can thiệp chuyên sâu từ các chuyên gia tâm lý – giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh ADHD cải thiện khả năng học tập và phát triển cảm xúc. Nhiều nghiên cứu cho thấy, khi trị liệu được kết hợp đúng cách, trẻ ADHD không chỉ tiến bộ về mặt học thuật mà còn cải thiện rõ rệt kỹ năng tự quản lý và hòa nhập xã hội.
Mô hình trị liệu đa mô hình tại chuyên khoa
Tại Văn phòng Tư vấn & Trị liệu Tâm lý Hồng Thu, các chuyên gia áp dụng mô hình trị liệu tích hợp giữa tâm lý học, giáo dục học và y học. Phương pháp này kết hợp giữa trị liệu tâm lý – hành vi (CBT), huấn luyện kỹ năng học tập (ADHD coaching), tham vấn gia đình, và can thiệp nhóm hỗ trợ đồng đẳng. Khi cần thiết, trẻ có thể được phối hợp thăm khám với bác sĩ tâm thần để đánh giá và hỗ trợ dược lý an toàn, nhằm tối ưu hiệu quả điều trị.
Dưới sự dẫn dắt của TS.BS Trần Thị Hồng Thu, đội ngũ chuyên môn tại phòng khám đã đồng hành cùng nhiều trường hợp học sinh ADHD học đường, giúp các em hiểu rõ đặc điểm riêng của mình, phát triển chiến lược học tập cá nhân và từng bước lấy lại sự tự tin trong học tập.
Hướng đến sự phát triển toàn diện
Điểm mạnh của mô hình tại Trị liệu tâm lý Hồng Thu là không chỉ tập trung vào triệu chứng ADHD mà còn chú trọng đến cảm xúc, hành vi và mối quan hệ học đường của học sinh. Trẻ được hướng dẫn xây dựng kỹ năng quản lý thời gian, cảm xúc, đồng thời rèn luyện khả năng tự điều chỉnh hành vi trong lớp học – nền tảng quan trọng để duy trì thành tích học tập ổn định và phát triển bền vững.
Nếu bạn là phụ huynh, giáo viên hoặc người đang trực tiếp đồng hành cùng học sinh ADHD, việc tìm đến chuyên gia có kinh nghiệm là bước đầu tiên giúp trẻ được hiểu, được hỗ trợ và được trao cơ hội phát huy tối đa tiềm năng học tập của mình.
Kết luận
ADHD không phải là rào cản khiến học sinh thất bại trong học tập, mà là một cách vận hành khác của não bộ – đòi hỏi sự thấu hiểu, kiên nhẫn và phương pháp phù hợp. Khi giáo viên, phụ huynh và chuyên gia cùng đồng hành, học sinh ADHD có thể cải thiện khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và phát huy tối đa điểm mạnh của mình trong môi trường học đường.
Tại Văn phòng Tư vấn & Trị liệu Tâm lý Hồng Thu, đội ngũ chuyên gia luôn hướng đến mục tiêu giúp mỗi trẻ được học theo cách phù hợp nhất với bản thân, không chỉ đạt kết quả học tập tốt hơn mà còn tự tin hơn trong hành trình phát triển.
Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay để cùng chuyên gia xây dựng chiến lược hỗ trợ học sinh ADHD hiệu quả và bền vững.
Câu hỏi thường gặp
Dấu hiệu nào cho thấy trẻ cần đánh giá ADHD học đường?
Trẻ khó tập trung, quên nhiệm vụ, bốc đồng, hay rời chỗ, kết quả học tập thất thường. Nếu kéo dài ≥6 tháng và ảnh hưởng sinh hoạt, nên gặp chuyên gia để đánh giá.
ADHD có làm trẻ học kém vĩnh viễn không?
Không. Với chiến lược phù hợp, hỗ trợ học sinh ADHD giúp cải thiện chú ý, kỹ năng tổ chức và thành tích lâu dài.
Giáo viên có thể hỗ trợ học sinh ADHD thế nào?
Chia nhỏ nhiệm vụ, hướng dẫn từng bước, phản hồi tích cực, sắp xếp chỗ ngồi ít xao nhãng, xen kẽ nghỉ ngắn, dùng học liệu trực quan.
Phụ huynh nên bắt đầu hỗ trợ từ đâu?
Thiết lập thời gian biểu ổn định, khen nỗ lực, phối hợp giáo viên, khuyến khích vận động, theo dõi giấc ngủ; cần thiết thì tham vấn chuyên gia.
Trị liệu nào hữu ích cho ADHD học đường?
CBT, huấn luyện kỹ năng học tập (ADHD coaching), hỗ trợ hành vi tích cực; khi cần, tham vấn bác sĩ để xem xét can thiệp y khoa.
