ADHD và rối loạn học tập: mối liên hệ song hành ít được chú ý

tranthusktt68
Dec 4
7 min read

Rất nhiều trẻ được gắn mác “lười”, “không tập trung”, “học kém” trong khi nguyên nhân thật lại nằm sâu hơn: ADHD và rối loạn học tập thường đi cùng nhau, âm thầm cản trở khả năng tiếp nhận kiến thức mỗi ngày. điều đáng buồn là đa số phụ huynh không nhận ra mối liên hệ này. trẻ cố gắng rất nhiều nhưng bộ não không cho phép chúng học theo cách thông thường. khi ADHD làm suy giảm chú ý, còn dyslexia hay dyscalculia làm rối loạn kỹ năng đọc – viết – tính toán, trẻ rơi vào vòng xoáy thất bại lặp lại. hiểu đúng vấn đề giúp chúng ta tháo gỡ gánh nặng cảm xúc và mở ra con đường điều trị phù hợp.

ADHD và rối loạn học tập là gì?

ADHD: rối loạn chú ý – điều khiển hành vi

ADHD là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì tập trung, kiểm soát hành vi, tổ chức công việc và xử lý thông tin. trẻ có ADHD thường học tập kém không phải vì lười biếng hay thiếu cố gắng, mà vì bộ não gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý và ghi nhớ. đây là lý do trẻ dễ bị gắn nhãn “không chăm chỉ” trong khi thực tế, chúng đang cố gắng gấp nhiều lần so với bạn bè.

rối loạn học tập (dyslexia, dyscalculia)

rối loạn học tập bao gồm những khó khăn kéo dài trong việc đọc, viết hoặc tính toán, dù trẻ có trí tuệ bình thường.

dyslexia: khó khăn khi đọc, giải mã ký tự, đánh vần và ghi nhớ từ ngữ. trẻ phải mất nhiều thời gian hơn để hiểu văn bản, khiến việc học môn ngôn ngữ trở nên nặng nề.
dyscalculia: khó khăn trong nhận thức số, thực hiện phép tính và hiểu các khái niệm toán học cơ bản. trẻ có thể nhầm lẫn các con số, khó nắm được bảng cửu chương, hoặc tính toán sai dù đã luyện tập nhiều.

điểm quan trọng nhất là: những rối loạn học tập này không phản ánh trí thông minh thấp. trẻ thông minh, nhưng não bộ xử lý thông tin theo một cách khác biệt. khi không được hỗ trợ đúng cách, các khó khăn này dễ bị hiểu nhầm thành “kém”, “lười”, hoặc “chậm” – gây tổn thương lớn cho lòng tự trọng của trẻ.

Đọc thêm: ADHD là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách hỗ trợ hiệu quả

Vì sao ADHD và dyslexia/dyscalculia thường đi song hành?

sự trùng lặp về cơ chế não bộ

hai rối loạn này đều nằm trong nhóm rối loạn phát triển thần kinh. trẻ có ADHD thường gặp khó khăn trong việc chuyển thông tin vào trí nhớ làm việc – một kỹ năng quan trọng cho việc đọc và làm toán.

tỷ lệ đồng mắc cao

nghiên cứu cho thấy:

25–40% trẻ ADHD đồng mắc dyslexia
20–30% trẻ ADHD gặp khó khăn đáng kể với toán học (dyscalculia)

khi hai rối loạn kết hợp, hiệu ứng cộng hưởng tạo nên khó khăn lớn hơn từng rối loạn đơn lẻ.

tác động đến cảm xúc và lòng tự trọng

một trẻ phải đọc đi đọc lại vẫn không hiểu, hoặc tính toán sai dù đã cố gắng, rất dễ nghĩ mình “kém thông minh”. lo âu và trầm cảm từ đó xuất hiện, làm trầm trọng hơn hiệu suất học tập.

Dấu hiệu nhận biết ADHD và rối loạn học tập ở trẻ

dấu hiệu nghiêng về ADHD

mất tập trung, dễ xao nhãng
quên bài vở, mất đồ dùng học tập
khó hoàn thành bài tập đúng thời hạn
bốc đồng, ngồi không yên

dấu hiệu nghiêng về dyslexia

đọc chậm, đánh vần sai
lẫn chữ, đảo chữ, hiểu nội dung kém
sợ đọc to trước lớp

dấu hiệu nghiêng về dyscalculia

không nắm được bảng cửu chương
khó hình dung số lượng
hay nhầm lẫn phép tính cơ bản

ADHD học tập kém: không phải do lười biếng mà do quá tải nhận thức

trẻ không thể dùng “ý chí” để vượt qua những khó khăn xuất phát từ não bộ. việc la mắng hay kỳ vọng cao hơn chỉ khiến trẻ thêm căng thẳng. điều trẻ cần là đánh giá chuyên sâu, can thiệp tâm lý – giáo dục, và trong nhiều trường hợp là kết hợp với điều trị y khoa.

khi được hỗ trợ đúng cách, rất nhiều trẻ ADHD kèm rối loạn học tập có thể cải thiện vượt bậc, lấy lại sự tự tin và niềm vui học tập.

Phương pháp hỗ trợ hiệu quả cho ADHD và rối loạn học tập

đánh giá chuyên sâu đa lĩnh vực: chú ý, đọc viết, toán học, trí nhớ, cảm xúc.
trị liệu tâm lý – giáo dục cá nhân hóa: luyện đọc, luyện toán, huấn luyện kỹ năng chú ý.
kết hợp dùng thuốc khi cần, giúp cải thiện chức năng chú ý và kiểm soát hành vi.
hỗ trợ gia đình: hướng dẫn phụ huynh giảm áp lực, thay đổi cách đồng hành.
giảm kỳ thị với trẻ: tạo môi trường an toàn, không phán xét.

điểm quan trọng nhất: can thiệp càng sớm, hiệu quả càng cao.

Giải pháp tại văn phòng tư vấn & trị liệu tâm lý Hồng Thu

khi một trẻ có dấu hiệu ADHD và rối loạn học tập, điều quan trọng nhất là tránh đoán non, tránh gán nhãn, và tránh để trẻ tự xoay xở trong mệt mỏi. tại Văn phòng Tư vấn & Trị liệu Tâm lý Hồng Thu, chúng tôi tiếp cận trường hợp theo hướng đánh giá toàn diện – can thiệp cá nhân hóa – đồng hành dài hạn, giúp trẻ học tốt hơn mà không bị tổn thương lòng tự trọng.

1. đánh giá chuyên sâu 90–120 phút

chúng tôi thực hiện các test chuẩn quốc tế, bao gồm:

đánh giá ADHD (chức năng chú ý, kiểm soát hành vi, trí nhớ làm việc)
đánh giá dyslexia, dyscalculia
đo lường khả năng đọc, viết, tính toán
sàng lọc lo âu, trầm cảm học đườngbản báo cáo phân tích giúp phụ huynh hiểu nguyên nhân cốt lõi, tránh tình trạng hiểu sai và can thiệp sai.

2. trị liệu cá nhân hóa cho ADHD

trẻ được xây dựng phác đồ theo từng tuần, tập trung vào:

tăng khả năng duy trì chú ý
giảm xung động, cải thiện kiểm soát hành vi
kỹ năng học tập cơ bản, tổ chức bài vở
luyện trí nhớ làm việc và kỹ năng chuyển đổi nhiệm vụphương pháp chúng tôi sử dụng phù hợp với trẻ từ 6–17 tuổi, thân thiện và không gây áp lực.

3. can thiệp chuyên biệt cho dyslexia và dyscalculia

chúng tôi phối hợp nhiều kỹ thuật:

luyện đọc theo mô hình âm vị – cấu trúc (phonics–structured literacy)
luyện viết từ – âm – nghĩa
huấn luyện tư duy toán học cơ bản, nhận diện số, bảng cộng trừ nhân chia
phương pháp “chia nhỏ nhiệm vụ”, trực quan hóa khái niệmmục tiêu không phải biến trẻ thành “học sinh giỏi”, mà giúp trẻ học được theo cách bộ não của trẻ hoạt động.

4. phối hợp thuốc khi cần

đối với trẻ ADHD mức độ trung bình – nặng, bác sĩ chuyên khoa của VP Hồng Thu có thể kê đơn thuốc hỗ trợ sự tập trung, song luôn kết hợp trị liệu để tối ưu hiệu quả. chúng tôi tôn trọng ba tiêu chí: an toàn – liều tối thiểu – theo dõi sát sao.

5. trị liệu gia đình và huấn luyện phụ huynh

phụ huynh thường là “cánh tay trị liệu thứ hai”. chúng tôi giúp phụ huynh:

hiểu sự khác biệt thần kinh của con
giảm kỳ vọng gây áp lực
học cách đặt mục tiêu vừa sức
hỗ trợ con ở nhà một cách nhẹ nhàng nhưng hiệu quảđiều này giúp trẻ bớt căng thẳng, cải thiện tâm lý học đường rõ rệt.

6. theo dõi định kỳ hằng tháng

đội ngũ chuyên môn theo sát tiến triển của trẻ, điều chỉnh kế hoạch khi cần. đây là yếu tố giúp trẻ không bị bỏ rơi giữa chừng, tránh đứt đoạn can thiệp – điều rất thường gặp ở nhiều cơ sở khác.

đặt hẹn đánh giá chuyên sâu ngay để hiểu rõ nguyên nhân khó khăn học tập của con và xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.

Đặt lịch tại đây

Kết luận

ADHD và rối loạn học tập không phải lỗi của trẻ. đó là hai dạng khác biệt phát triển thần kinh có thể cùng xuất hiện, làm trẻ học tập kém dù đã nỗ lực hết sức. việc của chúng ta là nhận diện đúng, đánh giá đúng và hỗ trợ trẻ theo đúng cách mà não bộ của trẻ cần.

câu hỏi thường gặp về ADHD và rối loạn học tập

trẻ có ADHD có tự hết học kém được không?

không. ADHD không tự biến mất, và việc học kém không phải do trẻ thiếu cố gắng. nếu không đánh giá và can thiệp đúng, trẻ sẽ tiếp tục gặp khó khăn, kéo theo giảm tự tin và căng thẳng cảm xúc.

làm sao phân biệt trẻ lười học với trẻ có ADHD hoặc dyslexia?

trẻ lười thường biết làm nhưng không muốn làm. trẻ ADHD hoặc dyslexia muốn làm nhưng không thể duy trì tập trung hoặc xử lý thông tin. dấu hiệu điển hình là: đọc mãi không hiểu, tính mãi vẫn sai, dễ quên, dễ xao nhãng dù đã cố gắng.

TƯƠNG TỰ LÀM

trẻ có ADHD có tự hết học kém được không?

làm sao phân biệt trẻ lười học với trẻ có ADHD hoặc dyslexia?

liệu có thể vừa bị ADHD vừa bị dyslexia/dyscalculia không?

có. tỷ lệ đồng mắc rất cao, 25–40% tùy nghiên cứu. khi hai rối loạn kết hợp, trẻ sẽ gặp khó khăn rõ rệt hơn trong học tập và cảm xúc.

trí tuệ của con tôi có bị ảnh hưởng không?

không. ADHD và rối loạn học tập không liên quan tới trí tuệ thấp. nhiều trẻ thông minh nhưng bị hiểu sai là “kém” vì bộ não xử lý thông tin khác với cách trường học giảng dạy.