ADHD trẻ vị thành niên: Dấu hiệu, ảnh hưởng và phương pháp can thiệp
- tankieucodo
- Sep 4
- 6 min read
Mở đầu
ADHD trẻ vị thành niên (rối loạn tăng động giảm chú ý) là một thách thức lớn cho cả gia đình và nhà trường. Ở tuổi dậy thì, trẻ phải đối diện với nhiều biến đổi về tâm sinh lý. Khi kết hợp với ADHD, mọi khó khăn càng nhân lên: học tập sa sút, quan hệ bạn bè rạn nứt, thậm chí hình thành hành vi nguy cơ.
Nhiều phụ huynh nhầm lẫn ADHD với tính bướng bỉnh hoặc lười học, trong khi đây là một rối loạn phát triển thần kinh. Bài viết này sẽ giúp nhận diện dấu hiệu ADHD ở tuổi dậy thì, phân tích ảnh hưởng, và gợi ý những phương pháp can thiệp khoa học, hiệu quả.
ADHD ở trẻ em và sự chuyển tiếp sang tuổi vị thành niên
ADHD ở trẻ em thường biểu hiện rõ bằng tăng động, khó ngồi yên, nghịch ngợm.
Khi bước sang tuổi dậy thì, triệu chứng có thể thay đổi: tăng động giảm bớt, thay vào đó là sự bồn chồn, khó tập trung, dễ bốc đồng.
Nhiều trẻ vẫn mang theo ADHD đến tuổi trưởng thành nếu không được phát hiện và can thiệp sớm.
Ví dụ: Một bé trai vốn hay chạy nhảy, gây ồn trong lớp tiểu học. Lên cấp 2, em không còn quá tăng động, nhưng lại thường xuyên quên bài, trễ hạn nộp bài tập và dễ nổi cáu với bạn bè. Đây là tiến trình điển hình khi adhd trẻ vị thành niên phát triển từ adhd ở trẻ em.
Dấu hiệu ADHD ở trẻ vị thành niên
Khó chú ý và tổ chức công việc
Thường xuyên quên bài tập, mất đồ dùng học tập.
Khó hoàn thành nhiệm vụ dài hạn, dễ trì hoãn.
Bỏ sót chi tiết trong công việc, dẫn đến nhiều sai sót.
Tăng động và bồn chồn
Không thể ngồi yên lâu trong lớp học.
Luôn cần kích thích, dễ chán nản với những hoạt động tĩnh.
Thường xuyên thay đổi sở thích, khó kiên trì với một mục tiêu.
Bốc đồng và cảm xúc thất thường
Xen ngang trong cuộc trò chuyện, trả lời khi chưa nghe hết câu hỏi.
Ra quyết định vội vàng: chi tiêu, yêu đương, chọn bạn.
Dễ nổi nóng, có lúc bùng nổ cảm xúc quá mức.
Ví dụ: Một học sinh lớp 9 thường xuyên hứa với cha mẹ rằng sẽ làm bài tập đúng giờ, nhưng liên tục quên. Khi bị nhắc nhở, em phản ứng gay gắt, cho thấy đặc trưng của adhd ở tuổi dậy thì: trí nhớ làm việc kém và kiểm soát cảm xúc hạn chế.
Ảnh hưởng của ADHD trẻ vị thành niên
Học tập
Trẻ thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung, dẫn đến điểm số giảm sút. Dù có năng lực, các em vẫn dễ bỏ dở nhiệm vụ giữa chừng, cảm thấy “mình kém hơn bạn bè”. Điều này làm giảm động lực học tập và tăng nguy cơ bỏ học sớm.
Cảm xúc
Không ít trẻ ADHD ở tuổi dậy thì phải sống trong cảm giác tự ti vì liên tục bị so sánh hoặc trách mắng. Khi kéo dài, tình trạng này dễ dẫn đến lo âu, thậm chí trầm cảm. Một số em có thể thu mình, né tránh mọi hoạt động xã hội.
Quan hệ xã hội
Khó duy trì tình bạn, thường bị bạn bè xa lánh hoặc trêu chọc. Một số em dễ trở thành “cái gai” trong lớp học vì nói chen ngang, mất tập trung, hoặc phản ứng bốc đồng. Điều này khiến trẻ càng khó hòa nhập và dễ bị bắt nạt.
Gia đình
Cha mẹ thường hiểu nhầm con “bướng bỉnh” hoặc “thiếu kỷ luật”. Mâu thuẫn kéo dài tạo áp lực lớn cho cả hai phía: trẻ cảm thấy không được thấu hiểu, còn cha mẹ thì kiệt sức vì không biết phải hỗ trợ con thế nào.
Nguy cơ hành vi rủi ro
Tuổi vị thành niên vốn tò mò và thích khám phá. Khi cộng hưởng với ADHD, trẻ có nguy cơ cao tìm đến game, mạng xã hội, chất kích thích hoặc hành vi nguy hiểm để thỏa mãn sự bồn chồn, tìm cảm giác mạnh. Đây là một trong những yếu tố khiến ADHD ở tuổi dậy thì trở nên đáng lo ngại.
Phương pháp can thiệp ADHD trẻ vị thành niên
Đánh giá và chẩn đoán chính xác
Sử dụng thang đo ADHD chuẩn quốc tế.
Khai thác bối cảnh học tập, gia đình, mối quan hệ xã hội.
Trị liệu tâm lý
CBT (liệu pháp nhận thức – hành vi): Giúp trẻ kiểm soát suy nghĩ tiêu cực và hành vi bốc đồng.
Huấn luyện kỹ năng học tập và quản lý thời gian: Chia nhiệm vụ thành từng phần nhỏ, dùng bảng nhắc nhở.
Trị liệu gia đình: Giúp cha mẹ hiểu con, giảm xung đột.
Điều trị bằng thuốc
Một số trường hợp ADHD ở tuổi dậy thì cần thuốc kích thích hoặc không kích thích.
Việc dùng thuốc phải được giám sát bởi bác sĩ chuyên khoa.
Can thiệp tại trường học
Giáo viên cần được hướng dẫn về ADHD để có chiến lược phù hợp: chia bài tập nhỏ, hỗ trợ bằng nhắc nhở.
Tạo môi trường học tập bao dung, tránh kỳ thị.
Lối sống hỗ trợ
Tập thể dục thường xuyên để giải tỏa năng lượng.
Ngủ đúng giờ, hạn chế thiết bị điện tử vào buổi tối.
Ăn uống cân bằng, hạn chế đồ ngọt và caffeine.
Giải pháp từ Phòng tham vấn tâm lý BS Hồng Thu
Với hơn 32 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, Phòng tham vấn tâm lý BS Hồng Thu đã đồng hành cùng rất nhiều trường hợp ADHD trẻ vị thành niên. Chúng tôi xây dựng lộ trình hỗ trợ dựa trên sự cá nhân hóa và phối hợp đa chiều:
Đánh giá đa chiều bằng thang đo chuẩn quốc tế và phỏng vấn lâm sàng, giúp phân biệt rõ ADHD với lo âu, trầm cảm hay các rối loạn khác.
Trị liệu cá nhân tập trung vào rèn luyện kỹ năng chú ý, kiểm soát cảm xúc và quản lý hành vi hằng ngày.
Trị liệu gia đình giúp cha mẹ hiểu đúng về ADHD, học cách giao tiếp, giảm mâu thuẫn và đồng hành hiệu quả với con.
Phối hợp với nhà trường để tạo môi trường học tập hỗ trợ, giúp trẻ phát huy khả năng và tránh bị gắn nhãn tiêu cực.
Kết hợp thuốc và trị liệu tâm lý khi cần thiết, đảm bảo hiệu quả cao mà vẫn giảm thiểu tác dụng phụ.
Ứng dụng Thiền Việt và kỹ thuật thư giãn giúp trẻ ADHD ở tuổi dậy thì ổn định tâm lý, cải thiện giấc ngủ, nâng cao sự tập trung.
Điểm khác biệt ở Phòng tham vấn tâm lý BS Hồng Thu là chúng tôi không chỉ điều trị triệu chứng, mà còn đồng hành lâu dài để trẻ từng bước tự tin hòa nhập, phát huy tiềm năng và xây dựng một tương lai tích cực hơn.
Liên hệ ngay Phòng tham vấn tâm lý BS Hồng Thu để được đánh giá và xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa cho con bạn.
Kết luận
ADHD trẻ vị thành niên không phải là “tính bướng bỉnh” hay “lười học”, mà là rối loạn phát triển thần kinh cần được thấu hiểu. Với sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và chuyên gia, trẻ ADHD ở tuổi dậy thì hoàn toàn có thể vượt qua thử thách, tự tin bước vào tương lai.
Những câu hỏi thường gặp
ADHD trẻ vị thành niên có tự hết khi lớn lên không?
Không hoàn toàn. Nhiều trẻ vẫn giữ triệu chứng đến tuổi trưởng thành, nên can thiệp sớm là rất cần thiết.
ADHD ở tuổi dậy thì khác gì so với ADHD ở trẻ em?
ADHD ở trẻ em thường biểu hiện tăng động rõ rệt, trong khi ADHD trẻ vị thành niên thiên về khó tập trung, bồn chồn, cảm xúc thất thường
Cha mẹ nên làm gì khi nghi ngờ con mắc ADHD?
Nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa tâm thần hoặc tâm lý lâm sàng để được đánh giá toàn diện, thay vì chỉ dựa vào quan sát chủ quan.
